Geçen hafta yayımladığım makale de, alfa sınıflandırma sisteminden ve genetikçi Richard Lewontin'in hatalarından söz etmiştim. Şimdi ise, alt türlerin ve çeşitlerin sınıflandırılmasından ziyâde, modern insânın adaptasyon süreçlerinden ve bunun moleküler düzeydeki etkisinden söz etmek istiyorum. Homo sapiens topluluklarının Afrika kıtasından ayrılmasına yönelik 2 yagın hipotez vardır. Birinci hipotez de, 130 ile 100bin yıl önce Aden körfezi üzerinden Arap yarımadasına geçiş yapmıştır. İkinci hipotez de ise, 150 ile 130bin yıl önce Sahra çölünü aşarak, Arap yarımadasına geçiş yapmıştır. Sahra çöl hipotezi son yıllarda yerini Aden körfezi hipotezine bıraktımıştır, ki Homo sapiens topluluklarının Aden körfezi üzerinden yol aldığını gösteren onlarca kanıt vardır. National Geographic de yayımlanan araştırma da söylendiği gibi, arkeologların Doğu Afrika ve Arap yarımadasında yaptıkları kazılarda, Homo sapiens topluluklarına âid araç-gereçler, kesici aletler bulunmuştur. Bu bulunan aletler sâyesinde Homo sapiens toplulukların hangi yönde ilerlediğini saptayabilmişlerdir. Araştırma sonucunda, Aden körfezi üzerinde ilerleyen ve Sahra çölü üzerinde ilerleyen Homo sapiens toplulukları da belirlenmiştir. Homo sapiens topluluklarının yönünü tâyin edebilmek için antik DNA analiz yöntemi de kullanılabilir. Antik DNA ile, belirli bir popülasyonun hangi rota üzerinden göç ettiği anlaşılabilir.
Homo sapiens, Afrika kıtasından çıktığında, çeşitli bölgelere göç etmiş, orada on binlerce yıl kalmış, o bölgenin coğrafî, ekolojik yapısı üzere, bölgesel adaptasyonlar geçirmiştir. Örneğin, Aden körfezi üzerinden, Arab yarımadasından, Orta Asya ve Sibiryaya göç eden Homo sapiens, o bölgenin adaptasyonunu almıştır. Brakisefal ya da hiper brakisefal kafatası, elleri ve ayakları kısa, toplu, nasal (burun) kıkırdakları yassılaşmış, zygomatic kemikler belirginleşmiş ve üzeri yağ toplamış, gözlerde mongoloid fold oluşmuş, penis boyu küçülmüş, vücûd tamâmiyle yağlanmış, endomorph hâle gelmiştir. Bu fiziksel değişimlerin buzul çağı etkisiyle on binlerce yıllık bir adaptasyon sürecinde oluştuğunu söylemeliyim. Sibiryalıların (Homo sapiens hyperboreus) Afrikalı modern insân ile (Homo sapiens africanus) neredeyse fiziksel ortak yönü kalmamıştır. Homo sapiens africanus, daha uzun boylu, eller ve ayaklar uzun, penis boyu büyük ve gözler foldsuzdur. Afrika da sadece Homo sapiens africanus subnigri, çeşidin de gözlerde negroid fold vardır. Çünkü Homo sapiens africanus subnigri, Güney Afrika'nın soğuk iklimine adaptasyon göstermiştir. Homo sapiens hyperboreus ile Homo sapiens africanus türlerini daha iyi karşılaştırabilmek için biyoloji de sıkça kullanılan iki kuralı örnek göstermek yerinde olur. Birinci kural Allen kuralı, ikincisi Bergmann kuralı. Allen kuralı, zoolog Joel Asaph Allen tarafından geliştirilmiştir. Allen kuralı, özetle şöyledir, soğuk iklim koşullarında yaşayan memeliler, sıcak iklimde yaşayan memeli türlerine göre daha enli ve küçük vücûda sâhiptir. Dolayısıyla soğuk iklimde yaşayan memeliler, ısı kaybını engellemek için, vücûdunu korur. Bu yüzden Homo sapiens hyperboreus alt türünde, cild gözenekleri kapalıdır.Tam aksine sıcak iklimde yaşayan memeliler ise, ısı kaybı için vücûdu korumaktan çekinir. Vücûd ne kadar büyükse, ısı kaybı o kadar çoğalır. İkinci kural, Allen kuralı ile paralel zooloji de sıkça başvurulan bir kuraldır: Bergmann kuralı. Adını zoolog Carl Bergmann'dan alır. Carl Bergmann, soğuk iklimde yaşayan kuşların, vücûdunun daha iri olduğunu gözlemlemiş ve Bergmann kuralını sistematikleştirmiştir. Homo sapiens hyperboreus ile Homo sapiens africanus alt türleri arası farklılıkları Allen ve Bergmann kuralları ile, mukâyeseli osteolojiyi kullanarak gözlemlemek mümkündür.
 |
| İnsan Göç Haritası |
Kuzeydoğu Sibirya da bulunan Bering boğazından 12 ile 15 bin yıl önce göç ettiği düşünülen Sibiryalı (Homo sapiens hyperboreus) toplulukları, Amerika kıtasının ilk yerlilerini oluşturmuştur. Homo sapiens hyperboreus topluluklarının Bering boğazından geçmesiyle, yeni bir coğrafî adaptasyon süreci başlamıştır. Homo sapiens americanus, brakisefal veyâ mezosefal kafatasına, amerindian folda, kızılımsı cild rengine, geniş çene kemiğine, ectomorph veyâ mesomorph vücûd yapısına sâhip bir alt türdür. Homo sapiens americanus centralis, Homo sapiens americanus colombicus, Homo sapiens americanus patagonus gibi çeşitlere sâhiptir.
Aden körfezinden, Güneydoğu Asya'ya, Endonezya'ya ve Avustralya'ya göç eden toplulukların adaptasyon süreci yaklaşık 30 bin yıldır. Güneydoğu Asya da, adaptasyon gösteren Homo sapiens indicus, Homo sapiens avustralosicus, Homo sapiens paleomongolicus gibi alt türlerle ilişkilendirilebilir. İç Güneydoğu Asya ve Kuzeydoğu Asya ile farklılık gösterir. Homo sapiens indicus alt türünün varyasyonları ve çeşitleri oldukça fazladır. Örneğin, Homo sapiens indicus indobrachimorphus çeşidi, genellikle brakisefal kafatasına sâhipken, aynı tür olmasına rağmen Homo sapiens indicus gracilis dolikosefal kafatasına sâhiptir. Homo sapiens avustralosicus, Avustralya adasına göç etmiş topluluklardan oluşur ve zamânla, bu topluluklar ayrışarak, yeni çeşitleri ve alt çeşitleri oluşturmuştur: Homo sapiens avustralosicus tasmanicus, Homo sapiens avustralosicus deserticus vb. Güney Doğu Asya da Homo sapiens paleomongolicus alt türününse, 8 çeşidi ve alt çeşidi vardır.
Antropologlar tarafından erken Homo sapiens kabûl edilen, Jean Baptiste Bory de Saint-Vincent tarafından sınıflandırılan Homo sapiens cromagnonensis, Kuzeydoğu Avrupa'ya ve Kuzey Avrupa'nın bir kısmına, Avrasya'dan Homo sapiens pelagius alt türünden daha önce göç etmişti. Yaklaşık 40 ile 45bin yıl önce. Homo sapiens cromagnonensis, günümüzde Kuzey Avrupa nüfusunun önemli bir kısmını oluşturur. 45bin ile 10bin yıl öncesine kadar Homo sapiens cromagnonensis, kahverengi saç rengine ve kahverengi göz rengine sâhipti. Mandibula (çene) kemiği oldukça büyük ve kafatası dolikosefaldi. Mavi göz ve sarı saç rengini, Homo sapiens cromagnonensis'in, Homo sapiens europaeus nordicus alt türünün karışımları dolayısıyla aldığı düşünülüyor (?)
 |
| Homo sapiens cromagnonensis - İspanya |
Arap yarımadasından ve Anadolu üzerinden ilk Güney Avrupa'ya geçiş yapan Homo sapiens toplulukları için, adaptasyon süreci, cild rengindeki değişim ile başlamıştır. Yaklaşık 30 ile 20 bin yıl önce, HERC2, MC1R, SLC24A5 türevî otozomal genlerde oluşan tek nükleotid değişimleri, Güney Avrupalıların beyaz cild rengine sâhip olmalarını sağlamıştır. Güney Avrupa coğrafyasına pigmentasyon olarak uyum sağlayan Homo sapiens, osteolojik olarak da uyum sağlamaya yine yaklaşık 30 bin yıl önce başlamıştır. Ectomorph vücûd yapısı, hyperleptorrhine ya da leptorhine burun şekli ve dolikosefal ya da mezosefal kafatası vardır. Osteoloji ve pigmentasyon da oluşan bu farklılıklar, Homo sapiens pelagius alt türünü, daha sonralarıysa, mediterraneus çeşidini oluşturmuştur. Güney Avrupa''dan Kuzeye 20 ile 10 bin yıl arası göç ettiği bilinen Homo sapiens pelagius mediterraneus çeşidi, depigmentasyon geçirerek, Homo sapiens türünün, europaeus alt türünü ve nordicus çeşidini oluşturmuştur. Osteolojik olarak, Homo sapiens pelagius mediterraneus ile Homo sapiens europaeus nordicus alt türleri arası pek bir fark yoktur. Sâdece pigmentasyon da fark vardır. Kuzey Avrupalı, Homo sapiens europaeus nordicus alt türünün moleküler düzey de, ne ölçütle depigmentasyona uğradığını biliyoruz. Özellikle, Homo sapiens europaeus alt türünde mavi ve yeşil göz rengini oluşturan HERC2 ve OCA2 tek nükleotid değişimleri, kızıl saç ve çilleri oluşturan ASIP ve MC1R geninin tek nükleotid değişimleri ile moleküler düzey de bunun araştırmaları devâm ediyor.
Yukarı da bahsettiğim, bölgesel adaptasyonlara moleküler düzey de sebeb olan, tek nükleotid değişimleridir. DNA dizilimlerini oluşturan 4 temel biyokimyasal zincir vardır. Adenin, Timin, Guanin, Sitozin, bu 4 zincir, A, T, G, C harfleri ile sembolize edilir. Her bir DNA molekülünde Adenin, Timin ile, Guanin ise Sitozin ile eşleşir. Eğer transisyon ve transversiyon, yâni pürin ve pirimidin yapısındaki bazlarda örneğin, Adenin, Guanin (A>G) ya da Sitozin, Timin (C>T) ile eşleşirse, (ya da tam tersi veyâ aynı yapıdaki bazların birbirleriyle eşleşmesi olursa) buna tek nükleotidin değişimi adı verilir. İnsân da toplam yaklaşık olarak 10 milyon SNP vardır. Bu SNP'ler kişiliğimizi, hastalıklarımızı, fenotipimizi ve birbirimiz ile olan akrabalıklarımızı belirler. Özellikle Türkiye de, ne yazık ki biyologlar ve genetikçiler arası insân genomunun bir diğer insân ile mukâyese edildiğinde %99,9 aynı çıkacağı savı vardır. Bu oldukça yanlış bir savdır. Her ne kadar protein kodlayan genetik materyal az olsa da, insân genomunun önemli bir kısmını SNP'ler oluşturur. Tabiî, bu SNP'ler her zamân zannedildiği gibi, kişiliğimizi, hastalıklarımızı ya da fiziksel özelliklerimizi kodlamaz. Bunları kodlayan çok küçük bir kısımdır. Türleşme milyonlarca yıl alabilir. Ancak alt türlerin, çeşitlerin ve ırkların oluşumu için, pigmentasyonun ve bir kaç kemik özelliğinin değişimi bile yeterlidir. Bu değişimler onbinlerce yıl sürebilir. Homo sapiens içerisindeki alt türlerin oluşumunun tabiî, moleküler düzey de etkisi vardır. Popüler bilimcilerin sandığı gibi, Homo sapiens içerisindeki popülasyonlarda 00,01 farklılık yoktur. Bu tamâmiyle bilimden uzak bir yaklaşımdır. Genetik de, benzerliklerden yola çıkarak, Homo sapiens popülasyonları arasında ırklar yoktur denilmez. Elbette ki, genetik de, bütün canlılar arası benzerlikler vardır. Ev faresi ile %85 genetik benzerliğimiz, sığır ile %88 genetik benzerliğimiz vardır, ki bu benzerliklerin biyolojik ırklarla pek bir alâkası yoktur. Çünkü bütün canlılardaki bu belirli genetik materyaller, organizmanın yaşamını devâm ettirebilmesi için, bilişsel faliyetleri, organları ve sindirim sistemini kodlar. Bu neredeyse bütün canlılar için geçerlidir.
Ömer Faruk BEKŞEN
Kaynakça
1- Coon, C. S. "The Races of Europe" New York: Macmillan: 1939.
2- Cuvier, B. G. "Le Régne Animal" New York: Kraus Reprint Co. 1969.
3- Eickstedt, E. F. V. "Rassenkunde und Rassengeschicte der Menschhei" Stuttgard: Fernidand Enke. 1934.
4- Eickstedt E. F. V. "Raciology and Racial History of Mankind" 1934.
5- Edwards, A. W. F. "Human Genetic Diversity: Lewontin Fallacy" BioEssays 2003.
6- Gould S. J. "The Mismeasure Man" New York: W. W Norton 1981.
7- Lewontin, R. C. "The Apportionment of Human Diversity" Evolutinary Biology 1972.
8- Linné, C. "Systema Naturae" London: Printed for Lackington, Allen & Co. 1806.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder